Η ΖΩΗ ΜΟΥ

Προ ετών πολλών είχα κατά νουν να γράψω τας αναμνήσεις μου όταν γηράσω. Νομίζω ότι η προς τούτο ώρα ήλθε. Το γήρας καθ' εαυτό δεν με κατέλαβε· δεν αισθάνομαι εκλειπούσας τας σωματικάς και διανοητικάς μου δυνάμεις· ενόσω δε έχω την ευτυχίαν να βλέπω παρατεινομένην την ζωήν της μητρός μου, υγιούς το σώμα, νέας εισέτι την καρδίαν και ακμαίας τον νουν, λησμονώ ενίοτε ότι κ' εγώ γηράσκω μετ' αυτής. Αλλ' όμως ο πατήρ μου προσεβλήθη υπό αποπληξίας εις ηλικίαν κατά τέσσαρα ή πέντε έτη μικροτέραν της σήμερον ιδικής μου, της δε μητρός μου η όρασις προ δυο ετών εσβέσθη σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το μέλλον ουδέποτε ασφαλές, πολύ δε ολιγώτερον αφού διέλθη τις το εξηκοστόν της ηλικίας του έτος, οπότε κατά τα λεξικά αρχίζει η γεροντική περίοδος του βίου. Δεν επιτρέπεται τότε η αναβολή του έργου της σήμερον εις την αύριον. Καιρός λοιπόν εκτελέσεως του δια τα γηράματά μου διαγραφέντος προγράμματος.
Θα προφθάσω άραγε να φέρω εις πέρας το έργον; Είτε γράψω την διήγησιν των της ζωής μου μέχρι της ώρας
ότε θα πέση ο κάλαμος από τα δάκτυλά μου, είτε μη, αι σελίδες αύται δεν θα ιδούν το φως προτού κλείσω τους οφθαλμούς. Αλλά, και τότε, θα είναι άξιαι δημοσιεύσεως; Υπάρχει πιθανότης ότι θα ενδιαφέρη τρίτους η ανάγνωσίς των; Ίσως!
Ίσως η εκ των αναμνήσεών μου λεληθότως προκύπτουσα παράστασις εποχής παρελθούσης ελκύση τινων την προσοχήν. Ίσως η βαθμιαία μόρφωσις, η ψυχολογική εξέλιξις υπάρξεως, οσονδήποτε ταπεινής, αντισταθμίση την έλλειψιν δραματικών περιπετειών.
Τα ίσως ταύτα δεν αποτελούν τους λόγους, όσοι προ πάντων με παρεκίνησαν προς εξιστόρησιν των του βίου μου. Κύριος τούτου λόγος είνε η ενδόμυχος ευχαρίστησις την οποίαν ευρίσκω ανατρέχων εις το παρελθόν· ευχαρίστησις περιέχουσα μεγάλην πικρίας δόσιν, καθόσον ολίγα τα φαιδρά και πολλά τα θλιβερά σημεία εις την όπισθέν μου τροχιάν.
Αρχίζω εκ της παιδικής ηλικίας. Αι αναμνήσεις εκείναι γράφονται ευκολώτερον. Αι πρώται εντυπώσεις διατηρούνται ζωηρότεραι. Χαράσσονται εις τας πτυχάς της μνήμης, προτού την θολώσουν αι περιπλοκαί και αι μέριμναι του κατόπιν βίου, ώστε ενθυμούμεθα ακριβέστερον τας λεπτομέρείας των παλαιοτέρων συμβάντων. Τα νεώτερα επέρχονται και παρέρχονται αλλεπάλληλα, και ταχύτερον λησμονούνται. Ούτω και όσα αντικείμενα βλέπομεν διατρέχοντες δια σιδηροδρόμου ευρείας πεδιάδας: τα απέχοντα οικήματα ή δένδρα μας παρακολουθούν επί πολύ, ενώ τα πλησιέστερα μόλις τα διακρίνομεν φεύγοντα βιαίως προς τα οπίσω.
Εν γένει, ο βίος ομοιάζει προς οδοιπορίαν δια σιδηροδρόμου, ότε καθήμεθα έχοντες τα νώτα προς την μηχανήν. Βλέπομεν τα όρη, τους αγρούς, τας οικοδομάς, τα κτήνη και τους ανθρώπους. Είτε βραδέως, είτε ταχέως, τα πάντα μένουν οπίσω, καθόσον ημείς προχωρούμεν. Διατηρούμεν κατά το μάλλον ή ήττον συγκεχυμένας τας εντυπώσεις των και γνωρίζομεν εν συνόλω πόσον δρόμον διηνύσαμεν, πόσην απόστασιν διετρέξαμεν. Αλλά δεν βλέπομεν τα προ ημών, δεν γνωρίζομεν οποία προσκόμματα, οποίους κινδύνους ενδέχεται να εύρη αίφνης η αμαξοστοιχία, ούτε αν ή πώς θα φθάσωμεν εις το τέρμα. Και φερόμεθα εν τούτοις προς τα εμπρός με τα νώτα εστραμμένα προς το άδηλον τούτο τέρμα. (Προοίμιο στις "Παιδικές Αναμνήσεις")