ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΞΥΓΓΡΑΦΗΣ (ΙΙ 34-46) - Ο ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Πάμπολλοι έχουν εργαστεί πάνω στη θουκυδίδεια δημηγορία που μας είναι γνωστή ως επιτάφιος λόγος του Περικλή.
Άλλοι ασχολήθηκαν σχολαστικά με τη γλώσσα μονάχα του κειμένου, άλλοι με το περιεχόμενό του μόνο κι άλλοι -οι περισσότεροι- κυρίως με το περιεχόμενο και ελάχιστα με τη μορφή του.
Υπάρχει βέβαια και η πολύ αξιόλογη εργασία του Ι. Θ. Κακριδή "Σχόλια στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη" (Αθήνα 1941), που ασχολείται κυρίως με τη μορφή του έργου -περιέχει δηλαδή αισθητικά κυρίως σχόλια-, αλλά η επιμονή του σχολιαστή σε κάποιες λεπτομέρειες και το πάθος με το οποίο υπηρετεί τη θεωρία της θουκυδίδειας πατρότητας του έργου υπερβαίνουν τα πλαίσια, μέσα στα οποία πρέπει να περιορίζονται τα σχόλια που θα είχαν πρακτική ωφελιμότητα για το δάσκαλο φιλόλογο. Άλλοι πάλι είδαν τον "Επιτάφιο" ως μέσο, για να εκφράσουν τις δικές τους πολιτικές ιδέες -υλιστικές κυρίως-, και έκριναν το έργο εξωπραγματικό, από μικροψυχία, ίσως, και από αδυναμία να νιώσουν το βαθύτερο ανθρωπισμό του Περικλή και του Θουκυδίδη.
Με αυτά δε θέλω να πω πως δεν είναι αξιοπρόσεχτες κάποιες τουλάχιστο από τις πολλές ερμηνευτικές εργασίες που έχουν γίνει για τον Επιτάφιο του Περικλή. Δεν μπορεί εξάλλου ν' αγνοήσει κανείς τη σχολιασμένη από τον A. Gomme έκδοση της Ιστορίας του Θουκυδίδη, στην οποία και βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά οι νεότερες ολοκληρωμένες ελληνικές εκδόσεις του Επιταφίου. Όμως πιστεύω πως η έρευνα πρέπει να βασίζεται πρώτα πρώτα στο ίδιο το ερευνώμενο αντικείμενο και όχι στις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί γι' αυτό. Πολύ περισσότερο, όταν πρόκειται για αρχαίο ελληνικό κείμενο, οπότε η διαφορετική από του Έλληνα ψυχοσύνθεση του Δυτικοευρωπαίου ή οποιουδήποτε άλλου ξένου ερευνητή δεν είναι καθόλου απίθανο να έχει παρασυρθεί σε παρανοήσεις.
Δεν πρέπει λοιπόν να αγνοηθεί η ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Τα σχόλια και οι γνώμες των σοβαρών Ευρωπαίων και Αμερικανών φιλολόγων είναι πολύτιμα, γιατί είναι αποτελέσματα βαθιάς και μεθοδικής μελέτης. Αλλά πρώτα πρέπει "Όμηρον εξ Ομήρου σαφηνίζειν", όπως συνιστούσε ο περίφημος αλεξανδρινός γραμματικός του 2 π.Χ. αιώνα Αρίσταρχος από τη Σαμοθράκη