Ο ΠΡΩΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ

Δύο εποχές του Βυζαντίου χαρακτηρίζονται από μία έντονη στροφή προς τη μελέτη των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων και την κλασική παιδεία, δηλαδή τον ουμανισμό: η πρώτη τον 9ο-10ο αιώνα και η δεύτερη τον 13ο-14ο. Οι δύο ουμανισμοί συνδέονται άμεσα μεταξύ τους, γιατί υπάρχει διαδοχή και συνέχεια στην παράδοση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς: η αναγέννηση του 13ου-14ου αιώνα δεν θα είχε επιτευχθεί αν οι φιλόλογοι του 9ου-10ου αιώνα δεν είχαν «με πάθος συγκεντρώσει, διασώσει και ερμηνεύσει» την κληρονομιά της αρχαίας Ελλάδας. Ο πρώτος ουμανισμός, αντίθετα από τον δεύτερο, δεν είχε μελετηθεί στο σύνολό του. Το κενό καλύπτεται από το συνθετικό έργο του Paul Lemerle. Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται να μελετήσει το φαινόμενο στα στενά χρονικά του όρια: για να ερμηνεύσει την διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, εξετάζει την κατάσταση της παιδείας στο Βυζάντιο από τον 4ο αιώνα ως την πρώτη αναγέννηση, καθώς και την παράδοση των ελληνικών γραμμάτων στη Δύση και στο Ισλάμ. Έτσι παρουσιάζει απ’ όλες τις πλευρές του το πρόβλημα της παιδείας στους πρώιμους και μέσους βυζαντινούς χρόνους. (. . .)