Ο ΕΚΛΕΚΤΟΣ

Από γαλλικούς και γερμανικούς θρύλους και μεσαιωνικά τραγούδια δανείστηκε ο Τόμας Μαν την ιστορία του τελευταίου ολοκληρωμένου μυθιστορήματός του. Μυθιστορήματος που, όπως έλεγε ο ίδιος ο συγγραφέας, είναι «μια ιστορία χάριτος, αλλά και ένα καλαμπούρι με τον Θεό».
Ο Γρηγόριος, έκθετο παιδί, γόνος βαρύτατης αμαρτίας, αλλά και πολύ υψηλής γενιάς, ανατρέφεται από φτωχούς ψαράδες και από μοναχούς, γίνεται λαμπρός ιππότης και φοβερός πολεμιστής, δούκας έπειτα στην πατρίδα του τη Φλάνδρα. Όταν ο ίδιος καταλαβαίνει ότι έχει επαναλάβει το κρίμα των γονιών του, γυρεύει εξιλέωση στην ερημιά ενός βράχου στη μέση μιας λίμνης.
Εκεί θα τον βρουν αποκρισάριοι της Αγίας Έδρας, γιατί έχει επιλεγεί να φορέσει την παπική τιάρα. Η ανύψωση του αμαρτωλού είναι τέτοια που κατά την είσοδό του στην Αιώνια Πόλη ο αέρας δονείται από καμπάνες που σημαίνουν από δικού τους, χαιρετίζοντας τον νέο μεγάλο πάπα, τον Γρηγόριο της πέτρας, τον αμαρτωλό.
Ο Τόμας Μαν σε αυτό του το βιβλίο αστειεύεται με την ευλάβεια, την αμαρτία και τη μετάνοια, με την ανδρεία, την εκκλησία και την αγνότητα. Αστειεύεται όπως πάντα ήπια και σαν με συγκαταβατικό χαμόγελο. Δεν είναι όμως όλα αστεία όσα γράφει τούτο το βιβλίο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

[...] Ο Μαν προτείνει ένα ημιπαρωδιακό μυθιστόρημα για την Ευρώπη, που τη βλέπει στην εποχή του κατακερματισμένη, τοποθετώντας στο κέντρο τής αναφοράς του αυτής τους προσωπικούς, φορτισμένους του εφιάλτες: αλλά με μια συνοφρυωμένη και μαζί αστεία στάση απέναντι στον έρωτα και τον πατρικό φαλλό, ανάμεικτη με έλξεις και απώσεις, φοβίες σεξουαλικές και ένα σωρό ψυχαναλυτικού τύπου σύνδρομα. Ολ' αυτά, βέβαια, περνούν ακροποδητί, ντυμένα παραμυθιακό ένδυμα, που θέλει να μιμηθεί το σεξπιρικό ήθος αλλά... "χωρίς τύψεις συνειδήσεως", όπως του καταλόγισαν κάποιοι κριτικοί.
Ο Οιδίπους του, άνομος καρπός μεταξύ ευγενών αδελφών, καταλήγει ένας μάλλον φαιδρός και αμαρτωλός ...Πάπας. Εδώ η υπόθεση εργασίας μάλλον έχει βάση: τείνει να πιστέψει κανείς ότι ο Μαν άντλησε το μοτίβο του αποκλίνοντος Πάπα από την ίδια ευρωπαϊκή πηγή, τηρουμένων των αναλογιών, με τον ημέτερο Ροΐδη. Μόνον που αυτός έχρισε ένα νόθο ως δικό του ανώτατο ιεράρχη και όχι μια γυναίκα.
Η διάθεση του Μαν απέναντι στο θέμα της αιμομιξίας και της πατροκτονίας εναλλάσσεται μεταξύ παρωδίας και δράματος, με λυρικές κάποτε εξάρσεις. Το αληθοφανές, από την άλλη, πρέπει να παίξει με το μύθο, σαν να δηλώνεται ένα είδος αμφιθυμίας και δισταγμού του συγγραφέα όσον αφορά ένα πεδίο απωθητικό και μαζί ελκυστικό. Ο "μπάσταρδος" του Μαν δεν θα γίνει ποτέ καρικατούρα, ούτε καν γελοίος, αλλά θα σκιτσαριστεί ως μια αντινομική περίπτωση. Σαν ένας άγιος αμαρτωλός, ένας καταραμένος άγγελος [...] (ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/12/2005)