ΜΕΤΑΞΑΣ: ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (ΤΕΤΡΑΤΟΜΗ ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Συνήθως η μαρτυρία των πολιτικών ανδρών για τα γεγονότα της εποχής τους παίρνει τη μορφή απομνημονευμάτων, που γράφονται εκ των υστέρων. Έτσι, έχοντας υπόψη τους όλο το υλικό, δηλαδή όλες τους τις πράξεις, εκείνοι που γράφουν μπορούν εύκολα να τις παρουσιάσουν με τον τρόπο που τους φαίνεται τελικά ο συμφερότερος. Κι είναι φυσικό πως η τέτοια μαρτυρία τους κρίνεται ανάλογα με τις συνθήκες υπό τις οποίες δίνεται.
Στην περίπτωση του Μεταξά δεν πρόκειται για τέτοιου είδους αναδρομικό συγύρισμα. Τίποτα σχεδόν απ' όσα δημοσιεύουμε δεν είναι αναθεωρημένο ή τροποποιημένο από τον Μεταξά. Τα περισσότερα είναι μαρτυρίες της εποχής στην οποία αναφέρονται τα γεγονότα. Κι αν κάποτε μεσολάβησε καιρός ανάμεσα στα γεγονότα και την καταχώρισή τους, ο καιρός αυτός ήταν συνήθως σύντομος.
Προπάντων όμως οι καταχωρίσεις δεν έγιναν με σκοπό να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργήσουν ψεύτικες εντυπώσεις ή "άλλοθι" κι αυτό κυρίως είναι που δίνει στη μαρτυρία του Ιωάννη Μεταξά εξαιρετικό ενδιαφέρον και σημασία. Φυσικά, ο Μεταξάς, γράφοντας, δεν έκανε έργο αντικειμενικού αμερόληπτου ιστορικού ή χρονογράφου. Έγραφε για τον εαυτό του τις άμεσες εντυπώσεις ή συναισθήματά του κι ήταν, σίγουρα, επηρεασμένος απ' αυτά. Αλλά είναι πρόδηλη η τεράστια διαφορά που απομένει ανάμεσα στη μαρτυρία του Μεταξά και τις περισσότερες μαρτυρίες προσώπων, πολύ αξιοσέβαστων ίσως, αλλά που επιχείρησαν να δώσουν τη συνολική εξιστόρηση της δράσης τους εκ των υστέρων, με όλη την ευχέρεια να παρασιωπήσουν ή να εξωραΐσουν τα γεγονότα.