DE CONIECTURIS - ΠΕΡΙ ΕΙΚΑΣΙΩΝ

Η έννοια της σύμπτωσης των αντιθέτων στρέφεται επικριτικά σε ολόκληρη την σχολαστική αριστοτελική παράδοση. Σύμφωνα με την παράδοση αυτήν η διάνοια οδεύει προς την αλήθεια, όταν συλλαμβάνει προσφυώς αντιθέσεις, εντοπίζοντας το αληθές είτε από την πλευρά μίας θέσης είτε από την πλευρά μίας αντίθεσης. Καθώς η διάνοια υποτάσσεται στην αρχή της φευκτέας αντίφασης, αναπτύσσει λογικές κατηγορίες που αντλεί από την σύγκριση του νοείν και του πράγματος, τις οποίες εν τέλει συνταυτίζει με τους προσδιορισμούς του Είναι αυτού καθ' εαυτό (κατηγορίες ως γένη του Είναι). Στο ορισμένο πλαίσιο της κουζάνειας κριτικής του διανοούντος λόγου απορρίπτεται και ο ακινάτειος ορισμός της αλήθειας ως adaequatio rei et intellectus (αλήθεια ως συμμετρία του πράγματος και της νοητικής παράστασης). Η αλήθεια κατά τον Κουζανό δεν είναι μόνο συμμετρία. Δομικό χαρακτηριστικό της αλήθειας είναι κατ' αυτόν η φανέρωση της ασυμμετρίας σε κάθε σχέση ομοιότητας ή συμφωνίας, η φανέρωση δηλαδή της απρόσιτης αβύσσου του λόγου σε αυτόν τον ίδιο τον λόγο. Η ασυμμετρία του λόγου είναι γι' αυτό η αρχέγονη αιτία παραγωγής της αντίφασης.