ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Οι αγώνες για την απελευθέρωση και για την ενοποίηση του Έθνους άρχισαν με τη μεγάλη ελληνική επανάσταση του 1821. Η ενότητα του Ελληνισμού, ενότητα κοινού εθνικού αισθήματος, θρησκείας και γλώσσας αλλά συγχρόνως και η εμπορική ανάπτυξη του υπόδουλου Γένους σε όλη του την έκταση, προϋπήρχαν πριν ακόμα υπάρξει ελληνικό κράτος. Με τη σύσταση όμως του μικρού ελληνικού Βασιλείου, το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών πληθυσμών παρέμεινε έξω από τα στενά όρια της νέας επικράτειας και οι αγώνες για την ελευθερία των αλύτρωτων συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή. Ο κοινός εθνικός πόθος των Ελλήνων για ενοποίηση μέσα σε μια ευρύτερη ελληνική επικράτεια δεν έλειψε ποτέ. Η αδυναμία όμως του ελεύθερου μικρού κρατιδίου, σε σύγκριση με την έκταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας παρεμπόδιζε την πραγματοποίηση αυτού του ονείρου. Παράλληλα, ο αναπτυσσόμενος εθνικισμός των λαών της Βαλκανικής και ο έντονος ανταγωνισμός των Δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Στενά, δημιουργούσαν πρόσθετες δυσκολίες. Για την Ελλάδα, ο Μεγάλος Πόλεμος δεν ήταν παρά η συνέχιση των Βαλκανικών, που είχαν διπλασιάσει το μικρό ελληνικό κρατίδιο του 1830. Ο Μακεδονικός αγώνας και οι Κρητικές επαναστάσεις είχαν προετοιμάσει το έδαφος. Έτσι, ύστερα από την απελευθέρωση της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης, των Νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Κρήτης, ερχόταν το ερώτημα αν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικράς Ασίας έπρεπε να εξακολουθήσουν να μένουν κάτω από την Οθωμανική κυριαρχία [. . .] Μια σειρά από μελετήματα αυτών των αγώνων του Έθνους για ολοκλήρωση χωρίς να παραλείπεται το έπος του ’40 (φωτεινή αναλαμπή του νεώτερου Ελληνισμού) παρουσιάζονται εδώ και δίνουν μια εικόνα συνόλου, σύντομη και περιεκτική. Ελπίζω τα κείμενα που ακολουθούν να φανούν χρήσιμα σε όσους ενδιαφέρονται με αυτά τα θέματα. Ίσως μάλιστα γίνουν αφετηρία για περισσότερη μελέτη. Είναι γραμμένα για εκείνους που δεν ντρέπονται ν’ αγαπούν τον τόπο τους και την ιστορία του.