ΟΙ ΔΥΟ ΑΓΑΠΕΣ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Το διήγημα "Οι δύο αγάπες", που παρουσιάζουμε εδώ, πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο Νουμά, το 1910. Ο αγιογράφος του χωριού Αργύρης Σπαθάρος, μόλις έχει τελειώσει το «μεγάλο στόρισμα», μια θαυμάσια εικόνα του Ευαγγελισμού. Δεν είναι όμως ευχαριστημένος, γιατί ο γιος του ο Γιώργης όχι μόνο δεν ακολούθησε την τέχνη του πατέρα του, αλλά έχει ερωτική σχέση με δύο γυναίκες ταυτόχρονα, τη ζωντοχήρα Βασιλική και την ελεύθερη Μαρία. Οι συγγενείς των δύο γυναικών το μαθαίνουν και αποφασίζουν να τον σκοτώσουν. Είναι βράδυ και οι συγγενείς οπλισμένοι είναι μαζεμένοι έξω από το σπίτι, έτοιμοι να εκτελέσουν την απόφαση. Ο Γιώργης δηλώνει ότι θα παντρευτεί τη Μαρία. Οι συγγενείς της Μαρίας είναι τώρα ικανοποιημένοι, όχι όμως και της Βασιλικής. Τα δύο σόγια είναι τώρα έτοιμα να συγκρουστούν μεταξύ τους, όταν ο αγιογράφος βγαίνει να λιτανέψει την εικόνα του. Στη θέα της επικρατεί ιερό δέος και η ηρεμία αποκαθίσταται.
Στο διήγημα βρίσκουμε βασικά θέματα της πεζογραφίας του Θεοτόκη. Ο έρωτας, το πάθος, η μοίρα της γυναίκας, η περιπέτεια του γάμου, ο κοινωνικός έλεγχος και η ασφυκτική πίεσή του στη στενή και μίζερη ζωή του χωριού. Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση εδώ είναι η λύση που δίνει στο διήγημα ο Θεοτόκης και που έρχεται με την παρέμβαση πνευματικών δυνάμεων, θρησκευτικής και αισθητικής τάξεως. Το «μεγάλο στόρισμα» κατασιγάζει τα πάθη, κάνοντας έτσι το πρώτο θαύμα. Αξίζει να προσέξουμε την εξαίσια μορφή του αγιογράφου: άνθρωπος πέραν του κόσμου τούτου, αφοσιωμένος στην ιερή τέχνη του.
Η αφήγηση, αδρή και υποβλητική, προχωρεί με σκηνές σχεδόν θεατρικές και με ζωντανές εικόνες σε μια γλώσσα με έντονο ιδιωματικό χρώμα. (Κώστας Μπαλάσκας, από την εισαγωγή της έκδοσης)